इयत्ता १२ मराठी विंचू चावला… मराठी स्वाध्याय PDF

 

इयत्ता १२ मराठी विंचू चावला… मराठी स्वाध्याय PDF

या लेखात, आम्ही मराठी विंचू चावला… विषयासाठी इयत्ता १२ मराठी सोल्यूशन्स देऊ. इयत्ता १२ मधील विद्यार्थी पाठ्यपुस्तकांमध्ये उपस्थित असलेल्या व्यायामांसाठी प्रश्न आणि उत्तरे डाउनलोड आणि कॉपी करण्यास सक्षम असतील.

इयत्ता १२ मराठी विंचू चावला…ाच्या पुस्तकात महाराष्ट्र बोर्डाच्या अभ्यासक्रमातील सर्व प्रश्नांचा समावेश आहे. येथे सर्व प्रश्न पूर्ण स्पष्टीकरणासह सोडवले आहेत आणि डाउनलोड करण्यासाठी विनामूल्य उपलब्ध आहेत. महाराष्ट्र बोर्ड इयत्ता १२ मराठी विंचू चावला…ाचे पुस्तक खाली दिले आहे. आम्‍हाला आशा आहे की आमच्‍या इयत्‍ता १२ वीच्‍या मराठी विंचू चावला…ाचे पुस्‍तक तुमच्‍या अभ्यासात मदत करेल! जर तुम्हाला आमचे इयत्ता १२ चे पुस्तक आवडले असेल तर कृपया ही पोस्ट शेअर करा.

इयत्ता १२ मराठी विंचू चावला… स्वाध्याय

मंडळाचे नाव	Maharashtra Board
ग्रेडचे नाव	१२
विषय	मराठी विंचू चावला…
वर्ष	2022
स्वरूप	PDF/DOC
प्रदाता	hsslive.co.in
अधिकृत संकेतस्थळ	mahahsscboard.in

समाधानासह महाराष्ट्र बोर्ड आठवा स्वाध्याय कसे डाउनलोड करायचे?

महाराष्ट्र बोर्ड १२ स्वाध्याय PDF डाउनलोड करण्यासाठी खालील स्टेप्स फॉलो करा:

1. वेबसाइट- Hsslive ला भेट द्या. 'स्वाध्याय' लिंकवर क्लिक करा.
2. महा बोर्ड १२ स्वाध्याय PDF पहा.
3. आता महाराष्ट्र बोर्ड १२ स्वाध्याय तपासा.
4. डाउनलोड करा आणि भविष्यातील संदर्भांसाठी जतन करा.

इयत्ता १२ मराठी विंचू चावला… स्वाध्याय उपाय

इयत्ता १२ स्वाध्याय मधील विद्यार्थी खालील लिंक्सवरून मराठी विंचू चावला…ाचे उपाय डाउनलोड करू शकतील.

कृती

1. अ. योग्य पर्याय निवडा व विधान पूर्ण करा.

प्रश्न 1.
तम घाम अंगासी आला, म्हणजे ……..
अ. संपूर्ण शरीराला घाम आला
आ. घामाने असह्यता आली
इ. घामामुळे मन अस्थिर झाले
ई. शीघ्रकोपी वृत्ती वाढीस लागली
उत्तर :
ई. शीघ्रकोपी वृत्ती वाढीस लागली.

प्रश्न 2.
मनुष्य इंगळी अति दारुण, म्हणजे ………..
अ. माणसातील विकाररूपी इंगळी अतिशय भयंकर असते
आ. मनुष्याला इंगळी चावणे वाईट
इ. इंगळी मनुष्याचा दारुण पराभव करते
ई. मनुष्याला इंगळी नांगा मारते
उत्तर :
अ. माणसातील विकाररूपी इंगळी अतिशय भयंकर असते

प्रश्न 3.
सत्त्व उतारा देऊन, म्हणजे …….
अ. जीवनसत्त्व देऊन
आ. सत्त्वगुणांचा आश्रय घेऊन
इ. सात्त्विक आहार देऊन
ई. सत्त्वाचे महत्त्व सांगून
उत्तर :
आ. सत्त्वगुणांचा आश्रय घेऊन

प्रश्न 4.
‘विंचू चावला वृश्चिक चावला’, शब्दांच्या या द्विरुक्तीमुळे ……..
अ. भारूड उत्तम गाता येते
आ. वेदनांचा असह्यपणा तीव्रतेने जाणवतो
इ. भारूडाला अर्थप्राप्त होतो
ई. भारूड अधिक रंजक बनत
उत्तर :
आ. वेदनांचा असह्यपणा तीव्रतेने जाणवतो

आ. कृती करा.

प्रश्न 1.

उत्तर :

इ. खालील शब्दांचे अर्थ लिहा.

प्रश्न 1.

1. वृश्चिक ………
2. दाह ………
3. क्रोध ………
4. दारुण ………

उत्तर :

1. वृश्चिक – विंचू
2. दाह – आग
3. क्रोध – राग, संताप
4. दारुण – भयंकर

2. खालील ओळींचा अर्थलिहा.

प्रश्न 1.
ह्या विंचवाला उतारा । तमोगुण मागें सारा ।
सत्त्वगुण लावा अंगारा । विंचू इंगळी उतरे झरझरां ।।
उत्तर :
अर्थ : काम-क्रोधरूपी विंचू चावला, तर त्याचा दाह शमवण्यासाठी उपाय सांगताना संत एकनाथ महाराज म्हणतात – विंचवाच्या दंशाची वेदना कमी करण्याचा उपाय म्हणजे अंगातली तामसी वृत्ती व दुर्गुण टाकून दया. त्यांचा त्याग करा. दुर्गुण नाहीसे करण्यासाठी सात्त्विक गुणांचा अंगारा लावा. म्हणजे विंचू-इंगळीरूपी विकार पटकन दूर होतील.

3. काव्यसौंदर्य.

प्रश्न 1.
सत्त्व उतारा देऊन ।
अवघा सारिला तमोगुण ।
किंचित् राहिली फुणफुण ।
शांत केली जनार्दनें ।।4।।
वरील ओळींतील भावसौंदर्य स्पष्ट करा.
उत्तर :
‘विंचू चावला’ या भारुडामध्ये संत एकनाथ महाराजांनी काम-क्रोधरूपी विंचू चावल्यावर त्यावर उतारा म्हणजेच उपाय काय करावा, याचा ऊहापोह केला आहे.

संत एकनाथ महाराज म्हणतात – काम-क्रोधरूपी विंचू मनुष्याला चावल्यावर पंचप्राण व्याकूळ होतो. त्याचा दाह कमी करायचा असेल, तर त्यावर सत्त्वगुणाचा अंगारा लावावा. मग सत्त्वगुणाच्या उताऱ्याने तमोगुण मागे सारता येतो. या सत्त्वगुणाच्या उताऱ्याने वेदना शमते. पण थोडीशी वेदनेची ठसठस राहिलीच, तर गुरू जनार्दन स्वामींच्या कृपा आशीर्वादाने ती शांत करावी. अशा प्रकारे विंचवावरचा जालीम उपाय संत एकनाथ महाराजांनी सांगितला आहे.

तमोगुण व सात्त्विक गुण यांचा परिणाम या ओळींमध्ये संत एकनाथ महाराजांनी प्रत्ययकारीरीत्या वर्णिला आहे. त्यातील अनोखे नाट्य जनांच्या मनाला उपदेशपर शिकवण देते.

4. रसग्रहण.

खालील ओळींचे रसग्रहण करा.

प्रश्न 1.
विंचू चावला वृश्चिक चावला ।
कामक्रोध विंचू चावला ।
तम घाम अंगासी आला ।।धृ.।।
पंचप्राण व्याकुळ झाला ।
त्याने माझा प्राण चालिला ।
सर्वांगाचा दाह झाला ।।1।।
मनुष्य इंगळी अति दारुण ।
मज नांगा मारिला तिनें ।
सर्वांगी वेदना जाण ।
त्या इंगळीची ।।2।।
उत्तर :
आशयसौंदर्य : संत एकनाथ महाराज यांनी ‘विंचू चावला’ या भारुडामध्ये दुर्गुणांवर कसा विजय मिळवावा व सत्संगाने काम-क्रोधरूपी विंचवाचा दाह कसा शमवावा, याची महत्त्वपूर्ण शिकवण दिली आहे. काम-क्रोधरूपी विंचू चावल्यामुळे झालेला दाह कमी करण्याचा नामी उपाय या भारतात नाट्यमयरीत्या संत एकनाथ महाराजांनी विशद केला आहे.

काव्यसौंदर्य : काम-क्रोधाचा विंचू जेव्हा दंश करतो, तेव्हा दुर्गुणांचा घाम अंगाला येतो. तामसवृत्ती उफाळून येते. त्यामुळे जीव व्याकूळ होऊन प्राणांतिक वेदना होतात. साऱ्या अंगाला दाह होतो; कारण मनुष्यरूपी इंगळी अतिभयंकर आहे. तिचा डंख तापदायक व वेदनेचे आगर असते. असा उपरोक्त ओळींचा भावार्थ नाट्यमय रीतीने लोककथेच्या बाजाने सार्थपणे व्यक्त होतो.

भाषिक वैशिष्ट्ये : लोकशिक्षण देणारे ‘विंचू चावला’ हे आध्यात्मिक रूपक आहे. या भारुडाची भाषा द्विरुक्तपूर्ण असल्यामुळे आशयाची घनता वाढली आहे. यातून सांसारिक माणसांना नीतीची शिकवण मिळते. षड्विकारांवर सद्गुणांनी मात करा, असा मोलाचा संदेश हे भारूड देते. ‘विंचू, वृश्चिक व इंगळी’ अशा चढत्या भाजणीचे शब्द विषाचा विखार दाखवतात. ‘तमघाम, दाह, दारुण, वेदना अशा शब्दबंधामुळे डंखाची गती आवेगाने मनात होते. ही भारूड रचना विलक्षण नाट्यमय आणि मनाचा ठाव घेणारी ठरली आहे.

5. अभिव्यक्ती.

प्रश्न अ.
तुमच्यातील दुर्गुणांचा शोध घ्या. हे दुर्गुण कमी करून सद्गुण अंगी बाणवण्यासाठी तुम्ही काय कराल ते लिहा.
उत्तर :
माझ्यातील दुर्गुण मला आधी मुळीच कळत नव्हते; पण माझ्या आईने एकदा ते मायेने समजावून सांगितले. माझ्यातला पहिला दुर्गुण म्हणजे मी खूप रागावतो. मनासारखे काही झाले नाही की, मी वैतागून समोरच्याला बोलतो. दुसरा असा की, मी वेळेवर जेवण, झोप घेत नाही आणि वेळेवर उठत नाही. त्यामुळे माझा दिनक्रम विस्कटतो. हे दुर्गुण जेव्हा शांतपणे मला माझ्या आईने सांगितले, तेव्हा मी मनस्वी नीट विचार केला. मी हे दुर्गुण सुधारण्यासाठी काही उपाय केले.

पहिले म्हणजे राग हा स्वाभाविक जरी असला, तरी तो नाहक आहे, हे जाणून घेतले. एखादया गोष्टीचा राग जरी आला तरी तो योग्य आहे का, याची शहानिशा मी मनाशी करू लागलो नि माझ्या लक्षात आले की, माझ्या शीघ्रकोपीपणामुळे घरची माणसे दुखावतात. म्हणून मी माझ्या रागावर नियंत्रण केले नि दुसऱ्यांची बाजू समजून घेण्याची सवय केली. तसेच जेवण व झोप वेळेवर घेण्यासाठी मी काटेकोरपणे प्रयत्न केले आणि नेमके कधी झोपेतून उठायचे, ती वेळ निश्चित केली. खूप प्रयत्नांनी मला याही गोष्टीत यश आले. मग मी आईचा लाडका चिरंजीव झालो.

प्रश्न आ.
‘दुर्जनांची संगत इंगळीच्या दंशाइतकी दाहक आहे, त्यावर सत्संग हा सर्व दाह शांत करणारा उपाय आहे’, स्पष्ट करा.
उत्तर :
‘विंचू चावला’ या भारुडामध्ये संत एकनाथ महाराज यांनी दुर्गुणरूपी विंचू चावल्यावर कोणत्या उपायाने त्याचा दाह कमी करावा, यांचा उपदेश मार्मिक प्रतीकांतून केला आहे.

संत एकनाथ महाराज म्हणतात – काम-क्रोधरूपी विंचू महाभयानक आहे. तो एकदा चावला की त्याचा दाह पंचप्राण व्याकूळ करतो. येथे काम-क्रोधरूपी विंचू म्हणजे दुर्गुण होत. म्हणजे दुर्गुण हे दुर्जनांच्या ठायी वसलेले असतात. त्यामुळे दुर्जन माणसांची संगत करणे म्हणजे इंगळीचा दंश घेणे होय. दुर्जनांची संगत ही दंशाइतकी दाहक असते. तुम्ही दुर्जनांच्या संगतीने दुर्जन होता.

म्हणून यावर उपाय एकच आहे. सद्गुणांचा अंगीकार करणे. म्हणून सज्जन व्यक्तींच्या संगतीत राहायला हवे. सत्संग सदा घडायला हवा. म्हणजे दुर्गुणांचा दाह शांत करता येईल. सज्जन माणसाच्या संगतीने आपल्यातले दुर्गुण नाहीसे होतात. दुर्गुणाच्या इंगळीचा दाह शमतो. म्हणून सत्संग हा दाह शांत करणारा एकमेव उपाय आहे, असे संत एकनाथ महाराज म्हणतात.

उपक्रम :

संत एकनाथ महाराज यांची इतर भारुडे मिळवून वाचा.

तोंडी परीक्षा.

‘विंचू चावला’ हे भारूड सादर करा.

Marathi Yuvakbharati 12th Digest Chapter 7 विंचू चावला… Additional Important Questions and Answers

चौकटी पूर्ण करा :

प्रश्न 1.

1. विंचू या अर्थाची दोन नावे → [ ] व [ ]
2. घामाचे नाव → [ ]
3. व्याकूळ झालेला → [ ]
4. अतिभयंकर असलेली → [ ]
5. फुणफुण शांत करणारे → [ ]

उत्तर :

1. विंचू या अर्थाची दोन नावे → वृश्चिक व इंगळी
2. घामाचे नाव → तम घाम
3. व्याकूळ झालेला → पंचप्राण
4. अतिभयंकर असलेली → मनुष्य इंगळी
5. फुणफुण शांत करणारे → जनार्दन स्वामी

व्याकरण 

वाक्यप्रकार :

क्रियापदाच्या रूपावरून पुढील वाक्यांचे प्रकार लिहा :

प्रश्न 1.

1. पाऊस पडला असता, तर हवेत गारवा आला असता. → [ ]
2. मनुष्य-इंगळी अतिदारुण आहे. → [ ]
3. तुम्ही नक्की परीक्षेत यश मिळवाल. → [ ]
4. संत एकनाथ महाराजांनी भारुडातून लोकशिक्षण दिले. → [ ]

उत्तर :

1. संकेतार्थी वाक्य
2. स्वार्थी वाक्य
3. स्वार्थी वाक्य
4. स्वार्थी वाक्य

वाक्यरूपांतर :

कंसातील सूचनेप्रमाणे वाक्यरूपांतर करा :

प्रश्न 1.
1. भारतीय क्रिकेट संघ विजयी झाला. (नकारार्थी करा.)
2. कोणत्याही गोष्टीचे दुःख मानू नये. (होकारार्थी करा.)
उत्तर :
1. भारतीय क्रिकेटसंघ पराभूत झाला नाही.
2. प्रत्येक गोष्टीचे सुख मानावे.

समास :

तक्ता पूर्ण करा :

प्रश्न 1.

सामासिक शब्द	समासाचे नाव
1. नीलकमल	………………….
2. ……………..	इतरेतर द्वद्व
3. यथाशक्ती	………………….
4. ……………..	बहुव्रीही

उत्तर :

सामासिक शब्द	समासाचे नाव
1. नीलकमल	इतरेतर दवद्व
2. भाऊबहीण	इतरेतर द्वद्व
3. यथाशक्ती	अव्ययीभाव
4. भालचंद्र	बहुव्रीही

प्रयोग :

पुढील प्रयोगांच्या वैशिष्ट्यांवरून प्रयोग ओळखा :

प्रश्न 1.
1. जेव्हा कर्त्याच्या लिंग, वचन, पुरुषाप्रमाणे क्रियापदात कुठलाच बदल होत नाही. → [ ]
2. कर्माच्या लिंग, वचन, पुरुषाप्रमाणे क्रियापदाच्या रूपात बदल होतो. → [ ]
उत्तर :
1. भावे प्रयोग
2. कर्मणी प्रयोग

अलंकार :

पुढील लक्षणांवरून अलंकार ओळखा :

प्रश्न 1.
1. विशेष उदाहरणांवरून एखादा सर्वसामान्य सिद्धांत सांगितला जातो. → [ ]
2. एखादया गोष्टीचे वा प्रसंगाचे वा व्यक्तीचे वर्णन करताना असंभाव्य कल्पना केली जाते. → [ ]
उत्तर :
1. अर्थान्तरन्यास अलंकार
2. अतिशयोक्ती अलंकार

इयत्ता १२ मराठी स्वाध्याय उपाय

• इयत्ता १२ मराठी वेगवशता मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी रोज मातीत मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी आयुष्य… आनंदाचा उत्सव मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी रे थांब जरा आषाढघना मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी वीरांना सलामी मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी रंग माझा वेगळा मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी आत्मविश्वासासारखी शक्ती नाही मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी विंचू चावला… मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी रेशीमबंध मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी समुद्र कोंडून पडलाय मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी दंतकथा मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी आरशातली स्त्री मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी रंगरेषा व्यंगरेषा मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी जयपूर फूटचे जनक मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी कथा-साहित्यप्रकार-परिचय मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी शोध मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी गढी मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी मुलाखत मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी माहितीपत्रक मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी अहवाल मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ मराठी वृत्तलेख (फिचर रायटिंग) मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ वाक्यप्रकार मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ वाक्यरूपांतर मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ समास मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ प्रयोग मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ अलंकार मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता १२ निबंध लेखन मराठी स्वाध्याय PDF

निष्कर्ष

आम्हाला आशा आहे की महाराष्ट्रावरील हा लेख तुम्हाला '१२ मराठी विंचू चावला… स्वाध्याय' मदत करेल. तुम्हाला काही प्रश्न असल्यास, त्यांना खाली टिप्पणी विभागात मोकळ्या मनाने पोस्ट करा. आम्ही लवकरात लवकर तुमच्याकडे परत येऊ.