इयत्ता ११ शब्दशक्ती मराठी स्वाध्याय PDF

 

इयत्ता ११ शब्दशक्ती मराठी स्वाध्याय PDF

या लेखात, आम्ही शब्दशक्ती विषयासाठी इयत्ता ११ मराठी सोल्यूशन्स देऊ. इयत्ता ११ मधील विद्यार्थी पाठ्यपुस्तकांमध्ये उपस्थित असलेल्या व्यायामांसाठी प्रश्न आणि उत्तरे डाउनलोड आणि कॉपी करण्यास सक्षम असतील.

इयत्ता ११ शब्दशक्तीाच्या पुस्तकात महाराष्ट्र बोर्डाच्या अभ्यासक्रमातील सर्व प्रश्नांचा समावेश आहे. येथे सर्व प्रश्न पूर्ण स्पष्टीकरणासह सोडवले आहेत आणि डाउनलोड करण्यासाठी विनामूल्य उपलब्ध आहेत. महाराष्ट्र बोर्ड इयत्ता ११ शब्दशक्तीाचे पुस्तक खाली दिले आहे. आम्‍हाला आशा आहे की आमच्‍या इयत्‍ता ११ वीच्‍या शब्दशक्तीाचे पुस्‍तक तुमच्‍या अभ्यासात मदत करेल! जर तुम्हाला आमचे इयत्ता ११ चे पुस्तक आवडले असेल तर कृपया ही पोस्ट शेअर करा.

इयत्ता ११ शब्दशक्ती स्वाध्याय

मंडळाचे नाव	Maharashtra Board
ग्रेडचे नाव	११
विषय	शब्दशक्ती
वर्ष	2022
स्वरूप	PDF/DOC
प्रदाता	hsslive.co.in
अधिकृत संकेतस्थळ	mahahsscboard.in

समाधानासह महाराष्ट्र बोर्ड आठवा स्वाध्याय कसे डाउनलोड करायचे?

महाराष्ट्र बोर्ड ११ स्वाध्याय PDF डाउनलोड करण्यासाठी खालील स्टेप्स फॉलो करा:

1. वेबसाइट- Hsslive ला भेट द्या. 'स्वाध्याय' लिंकवर क्लिक करा.
2. महा बोर्ड ११ स्वाध्याय PDF पहा.
3. आता महाराष्ट्र बोर्ड ११ स्वाध्याय तपासा.
4. डाउनलोड करा आणि भविष्यातील संदर्भांसाठी जतन करा.

इयत्ता ११ शब्दशक्ती स्वाध्याय उपाय

इयत्ता ११ स्वाध्याय मधील विद्यार्थी खालील लिंक्सवरून शब्दशक्तीाचे उपाय डाउनलोड करू शकतील.

कृती

प्रश्न 1.
सूचनेनुसार सोडवा.
‘मी वि. स. खांडेकर’ वाचले. या वाक्यातील लक्ष्यार्थ लिहा.
(अ) मी वि. स. खांडेकर यांना पाहिले.
(आ) मी वि. स. खांडेकर यांच्याशी बोललो.
(इ) मी वि. स. खांडेकर यांचे साहित्य वाचले.
उत्तरः
(इ) मी वि. स. खांडेकर यांचे साहित्य वाचले.

 

प्रश्न 2.
मूळ शब्दशक्ती …………………………….. आहेत.
(अ) एक
(आ) चार
(इ) तीन
उत्तरः
(इ) तीन

प्रश्न 3.
“निवडणुका आल्या, की कावळ्यांची कावकाव सुरू होते.’ या वाक्यातील शब्दशक्ती लिहा.
(अ) अभिधा
(आ) लक्षणा
(इ) व्यंजना
उत्तरः
(इ) व्यंजना

प्रश्न 4.
‘आपल्याभोवती वावरणाऱ्या कोल्ह्यांपासून दूरच राहावे.’ या वाक्यातील कोल्हा’ या शब्दातून व्यक्त होणारा लक्ष्यार्थ….
(अ) जंगलातील धूर्त प्राणी
(आ) मळ्यातील मका खाणारा
(इ) धूर्त माणसे
उत्तरः
(अ) जंगलातील धूर्त प्राणी

प्रश्न 5.
‘घरावरून मिरवणूक गेली.’ या वाक्यातील शब्दशक्ती लिहा.
(अ) अभिधा
(आ) लक्षणा
(इ) व्यंजना
उत्तरः
(आ) लक्षणा

 

प्रश्न 6.
‘मी एक लांडगा पाहिला.’ या वाक्यातील शब्दशक्ती लिहा.
(अ) व्यंजना
(आ) अभिधा
(इ) लक्षणा
उत्तरः
(आ) अभिधा

प्रश्न 7.
‘समाजातील असले साप ठेचलेच पाहिजेत.’ या वाक्यातील शब्दशक्ती लिहा.
(अ) लक्षणा
(आ) व्यंजना
(इ) अभिधा
उत्तरः
(आ) व्यंजना

प्रश्न 8.
खालील तक्ते पूर्ण करा.

(अ) शब्दशक्ती ओळखा.

उत्तरः

 

(आ) शब्दशक्तीनुसार शब्द व वाक्य लिहा.

उत्तरः

(इ) शब्दशक्तीनुसार तक्ता पूर्ण करा.

उत्तरः

 

11th Marathi Book Answers Chapter 5.1 व्याकरण शब्दशक्ती Additional Important Questions and Answers

सूचनेनुसार कृती करा.

प्रश्न 1.
‘घड्याळाने पाचचे ठोके दिले.’ या वाक्यातील शब्दशक्ती ओळखा.

पर्याय :
(अ) अभिधा
(आ) व्यंजना
(इ) लक्षणा
उत्तर:
(अ) अभिधा

प्रश्न 2.
आम्ही बाजरी खातो’ या वाक्यातून शब्दशक्तीचा हा अर्थ समजतो.
पर्याय :
(अ) वाच्यार्थ
(आ) लक्ष्यार्थ
(इ) व्यंगार्थ
उत्तर:
(आ) लक्ष्यार्थ

प्रश्न 3.
समाजमान्य अर्थ व्यक्त करणाऱ्या शक्तीस म्हणतात.
पर्याय :
(अ) लक्षणा
(आ) व्यंजना
(इ) अभिधा
उत्तर:
(इ) अभिधा

 

प्रश्न 4.
‘आम्ही सगळे भारतीय आहोत.’ या वाक्यातील शब्दशक्ती ओळखा.
पर्याय :
(अ) व्यंजना
(आ) लक्षणा
(इ) अभिधा
उत्तर:
(इ) अभिधा

प्रश्न 5.
‘संप म्हणजे सामान्यांचे मरणच!’ या वाक्यातील शब्दशक्ती ओळखा.
पर्याय :
(अ) अभिधा
(आ) लक्षणा
(इ) व्यंजना
उत्तर:
(आ) लक्षणा

शब्दशक्ती प्रास्ताविकः

आपल्या मनातील विचार, भावना, कल्पना आपण भाषेतील शब्दांच्या माध्यमातून इतरांपर्यंत प्रभावीपणे पोहोचवत असतो. समाज जीवनात वावरताना माणसांचे परस्परांमधील व्यवहार भाषेच्या माध्यमातून सुलभपणे चालत असतात. भाषेच्या माध्यमातूनच साहित्याची निर्मिती होत असते. प्रतिभावंत लेखक-लेखिका, कवी-कवयित्रींकडून वैशिष्ट्यपूर्ण असे भाषिक आविष्कार निर्माण होत असतात.

श्रवण, वाचन, भाषण आणि लेखन ही महत्त्वाची भाषिक कौशल्ये आहेत. बोलण्याची तयारी ऐकण्यापासून होत असते. वाचनाने व्यक्तिमत्त्व बहुश्रुत होते. आपल्या बोलण्याला रंग, रूप, गुण, उंची, खोली असली की आपल्या मनातील आशय इतरांपर्यंत नेमकेपणाने आणि प्रभावीपणे पोहोचवता येतो. मनातील अमूर्त विचार शब्दांद्वारेच मूर्त होत असतात. म्हणूनच माऊली म्हणतात त्याप्रमाणे,

“बिंब जरी बचके एवढे। परी प्रकाशाशी त्रिभुवन थोकडे।

शब्दांची व्याप्ती येणे पाडे। अनुभवावी।।” आपले शब्द हे आपल्या समग्र व्यक्तिमत्त्वाचा हुंकार असतो. प्रसंगानुसार शब्दयोजना व आशयानुसार केलेली अभिव्यक्ती श्रोत्यांना व वाचकांना आपल्या कवेत घेते.

शब्दशक्ती

शब्दांच्या अंगी शब्दाच्या मूळ अर्थाव्यतिरिक्त वेगळा असा अर्थ संदर्भाने प्रकट करण्याचे विशिष्ट प्रकारचे सामर्थ्य असते. शब्दांच्या या सामर्थ्यालाच शब्दशक्ती असे म्हणतात.
उदा.

• मी आज मोठा दगड पाहिला.
• त्याचे बोलणे म्हणजे काळ्या दगडावरची रेघ.
• माझ्या मना बन दगड.

पहिल्या वाक्यात ‘दगड’चा अर्थ पाषाण/धोंडा असा आहे. दुसऱ्या वाक्यात काळा दगड चा अर्थ पक्का/कधीही न बदलणारा/ठाम असा आहे. तिसऱ्या वाक्यात दगड चा अर्थ कठोर अंत:करण करणे असा आहे.

 

शब्दांच्या अंगची ही शक्ती तीन प्रकारची आहे.

शब्दशक्ती :

• अभिधा
• लक्षणा
• व्यंजना

अभिधा	लक्षणा	व्यंजना
(१) शब्द वाचल्याबरोबर त्याचा शब्दश: अर्थ समजतो.	(१) शब्दाचा मूळ अर्थ उपयोगी पडत नाही म्हणून संदर्भानुसार दुसराच अर्थ घ्यावा लागतो.	(१) शब्दाच्या मूळ अर्थाशी सुसंगत असा वेगळाच अर्थ सूचित होतो.
(२) अभिधा शक्तीच्या साहाय्याने प्रकट होणाऱ्या अर्थाला ‘वाच्यार्थ’ म्हणतात.	(२) लक्षणा शक्तीच्या साहाय्याने प्रकट होणाऱ्या अर्थास ‘लक्ष्यार्थ’ म्हणतात.	(२) व्यंजना शक्तीच्या साहाय्याने प्रकट होणाऱ्या अर्थास ‘व्यंगार्थ’ म्हणतात.
(३) रूढ, समाजमान्य व शब्दकोशात हा अर्थ दिलेला असतो.	(३) संदर्भानुसार दुसराच अर्थ घ्यावा लागतो. मूळ अर्थ दुसऱ्या अर्थाला लक्षितो.	(३) मूळ अर्थाशी सुसंगत असा वेगळाच अर्थ घ्यावा लागतो.
(४) शब्दाचा मूळ अर्थ	(४) शब्दाच्या मूळ अर्थास बहुतेक वेळा बाधा येते.	(४) मूळ अर्थाला बाधा न येता दुसराच सुसंगत असा अर्थ.
उदा. 1. काल मला रानात साप दिसला. (साप सर्प / नाग) 2. नानां काल पर्वतीवर गेले. (काल म्हणजे कालच) अभिधा शक्तीत साधा, सरळ अर्थ समजतो.	उदा. 1. घरावरून साप गेला.(घरावरून घरासमोरून, घराजवळून) 2. नाना काल पर्वतीवर गेले. (पर्वतीवर मृत्यू पावले) लक्षणा शक्तीत हे कसे शक्य आहे? म्हणून दुसराच अर्थ घ्यावा लागतो.	उदा. 1. समाजातील असले साप ठेचलेच पाहिजेत. (साप दुष्ट/वाईट/लबाड व्यक्ती) 2. नाना काल पर्वतीवर गेले. (पर्वतीचा डोंगर चढून गेले) व्यंजना शक्तीचा वापर दुसऱ्याला नावे ठेवण्यासाठी केला जातो.

 

व्यंगार्थाची गंमत :

व्यंजना या शब्दशक्तीने व्यंगार्थ समजतो.
उदा. सूर्य उगवला – म्हणजेच सूर्योदय झाला. परंतु व्यक्तिगणिक याचा अर्थ वेगवेगळा सूचित होतो.

वाक्य	व्यक्ती	व्यक्तींच्या दृष्टीने अर्थ
सूर्योदय झाला.	घरातील काही व्यक्ती	झोपेतून उठण्याची वेळ झाली.
	घरातील गृहिणी	झाडलोट व सडापाणी करण्याची वेळ झाली.
	घरातील आजी – आजोबा	प्रातः प्रार्थनेची वेळ झाली.
	शाळेत जाणारे विदयार्थी	मुला – मुलींची आंघोळीची वेळ झाली.

शब्दशक्तींची गरज :

साहित्यिकांना ललित वाङ्मयात आपल्या जीवनानुभवांचे दर्शन इतरांना प्रभावीपणे घडविण्यासाठी, शब्दांच्या पलिकडचा भाव व्यक्त करण्यासाठी, मूळ भावार्थाशी संलग्न अर्थच्छटांना दर्शविण्यासाठी, काव्यात व्यंगामुळे सूचकता व अधिक परिणामकारकता निर्माण करण्यासाठी शब्दशक्तीच्या माहितीची आवश्यकता आहे.

इयत्ता ११ मराठी स्वाध्याय उपाय

• इयत्ता ११ मामू मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ प्राणसई मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ अशी पुस्तकं मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ झाडांच्या मनात जाऊ मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ परिमळ मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ दवांत आलिस भल्या पहाटीं मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ ‘माणूस’ बांधूया! मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ ऐसीं अक्षरें रसिके मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ वहिनींचा ‘सुसाट’ सल्ला मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ शब्द मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ वाङ्‌मयीन लेण्याचा शिल्पकार मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ पैंजण मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ नाटक- साहित्यप्रकार-परिचय मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ हसवाफसवी मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ ध्यानीमनी मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ सुंदर मी होणार मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ सूत्रसंचालन मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ मुद्रितशोधन मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ अनुवाद मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ अनुदिनी (ब्लॉग) लेखन मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ रेडिओजॉकी मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ शब्दशक्ती मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ काव्यगुण मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ वाक्यसंश्लेषण मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ काळ मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ शब्दभेद मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ शब्दसिद्धी मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ शब्दांच्या जाती मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ विरामचिन्हे मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ गटात न बसणारा शब्द मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ पारिभाषिक शब्द मराठी स्वाध्याय PDF
• इयत्ता ११ निबंध लेखन मराठी स्वाध्याय PDF

निष्कर्ष

आम्हाला आशा आहे की महाराष्ट्रावरील हा लेख तुम्हाला '११ शब्दशक्ती स्वाध्याय' मदत करेल. तुम्हाला काही प्रश्न असल्यास, त्यांना खाली टिप्पणी विभागात मोकळ्या मनाने पोस्ट करा. आम्ही लवकरात लवकर तुमच्याकडे परत येऊ.